Samengestelde gezinnen hebben een ingewikkelde dynamiek, logisch dat dit soms problemen geeft. Er zijn kinderen uit verschillende relaties, ex-partners en hun families. Waar trek je de grenzen tussen het ene subsysteem en het andere? Vaak zijn er overlappingen. En wie/wat heeft er dan voorrang??
Soms zijn er daarnaast kinderen uit deze nieuwe verbintenis. Kinderen hebben invloed op je relatie en je relatie heeft invloed op kinderen. Dat geldt ook bij kerngezinnen, maar het is eenvoudiger als ouders tegelijk ook partners zijn. Soms zijn er tevens vervelende exen in het spel. Om nog maar niet te spreken over pubers…..
Gezag, loyaliteit, structuur en grenzen van samengestelde gezinnen….
Gezagskwesties zijn op te lossen door niet het symptoom aan te pakken maar de structuur van het gezin tegen het licht houden (allianties, coalities, grenzen tussen de generaties en hiërarchie).
De grenzen tussen subsystemen zijn in stiefgezinnen onduidelijk en veel ingewikkelder dan bij een kerngezin. Posities veranderen naar gelang de rol die men heeft, en die verandert per situatie. Van de nieuwe partner wordt verwacht dat hij/zij zich niet bemoeit met de opvoeding. Hierdoor kan hij/zij zich buitengesloten voelen.
Het genogram maakt zichtbaar dat er niet van één oudersubsysteem (zoals in een kerngezin) sprake is, maar van een subsysteem van twee volwassenen, die los van elkaar ouders zijn. De ouders vormen vaak ieder (niet expliciet) een subsysteem met hun eigen kind(eren) waardoor de nieuwe partner zich buitenspel voelt staan. Kinderen en de nieuwe partner strijden om aandacht. Een keuze voor de partner wordt gevoeld als een keuze tegen de kinderen en andersom. De natuurlijke ouder voelt zich verscheurd.
De nieuwe partner loopt op eieren òf wordt de kwaaie pier. Als de nieuwe partner er niet in slaagt zich op de achtergrond te houden, gaat de natuurlijke ouder het opnemen voor de kinderen, waardoor de nieuwe partner nog meer gedwongen wordt een stap terug te doen (maar zich ook meer gaat storen). Hierdoor wordt de positie van de nieuwe partner steeds lastiger, en nemen conflicten toe.
Ook kinderen ervaren hun positie anders: het eerste kind kan zijn plaats (“oudste”) verliezen aan een ouder stiefkind. T.o.v. de nieuwe partner voelen kinderen zich onzeker. Dit kan leiden tot oppositioneel of juist over-aangepast gedrag. Zeker bij oppositioneel gedrag wordt het nóg lastiger voor de niet-ouder om dat gedrag te verdragen.
Bovendien denken kinderen de afwezige ouder te kwetsen als zij de nieuwe partner goedkeuren. Dit sterkt hen in hun koppigheid.
De adviseur
Mijn rol is de volwassenen te leren communiceren over rollen en posities én te leren hoe zij de kinderen hiertoe kunnen faciliteren. Dan ontstaat begrip.
Wanneer posities en rollen helder worden ontstaat begrip, zijn gevoelens beter te benoemen waardoor er over en weer begrip ontstaat. Men kan het eens zijn over het feit dat men het oneens is. Daarom is het belangrijk om de structuur van het gezin allereerst onder de loupe te nemen. Er is niet een oudersubsysteem, maar de partners moeten wel samen een subsysteem vormen, om te voorkomen dat zij uit elkaar worden getrokken.
En daarvoor is duidelijke, expliciete communicatie een voorwaarde: niet denken te weten maar echt zeker weten!
Interventies zijn daarom ook educatief van aard. Wanneer men begrijpt hoe problemen ontstaan, op welk moment men andere stappen kan zetten om het oudersubsysteem recht te doen en de grenzen tussen de systemen duidelijk te trekken, maar ook oog te hebben voor allianties en coalities, hoe loyaliteit tussen natuurlijke ouder en kind een rol speelt, dan wordt ander gedrag zichtbaar. Dit is dus géén vervanging van de steungroepen voor stiefmoeders/stiefouders. Steungroepen bieden een uitstekende aanvulling op deze vorm van hulpverlening. Erkenning, acceptatie en steun zijn erg plezierig bij problematische situaties.
Nellie Timmermans-van de Kamp
interpunctie.nl en stief-gezin.nl
Als relatie- en gezinstherapeut heb ik me gespecialiseerd in samengestelde gezinnen (“stiefgezinnen”). Als zodanig ben ik als adviseur verbonden aan www.stiefmoeders.nl.
Lees ook:
- Verlichting: een spiritueel of lichamelijk proces?
- Het Kalimantan van de Dajaks gaat kapot
- Meditatie
- De veranderingen in onze samenleving
- Van oude menschen; de dingen die voorbij zouden moeten kunnen gaan
Het bericht Adviseren van samengestelde gezinnen verscheen eerst op AltNed Artikelen.